TÜKENDİM, TÜKENDİM, TÜKENDİM ARTIK!-I

TÜKENDİM, TÜKENDİM, TÜKENDİM ARTIK!

I.BÖLÜM

Bugün sizlere “Muhteşem Yüzyıl” dizisinin Hürrem’i Meryem Uzerli’nin yaşadığı ve popüler kültür ürünlerimiz aracılığı ile bizleri tanıştırdığı bir ruhsal çöküş durumundan söz edeceğim: Tükenmişlik Sendromu (BURNOUT SYNDROME).

Bizler her ne kadar yakın bir geçmişte tanışmış olsak da, dünyada bu hastalıkla ilgili ilk tartışmalar 1970’li yıllarda başlamıştır.

1974 yılında Herbert Freudenberger, ardından 1980’li yıllarında Christina Maslach, tükenmişliği detaylarıyla incelemiş ve bu alanda önemli çalışmalara imza atmışlardır.

Christina Maslach  

Tükenmişlik Sendromu, çok yakın bir tarihte Uluslararası Hastalık Sınıflandırması ICD’de ilk defa tıbbi tanı sınıfında yer aldı. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından hazırlanan ICD-11 kılavuzunda tükenmişlik, "kronikleşmiş iş yeri stresinin başarılı biçimde yönetilmemesi sonucu ortaya çıkan sendrom" olarak tanımlandı.

Nedir bu tükenmişlik?

Tükenmişlik; işi gereği yoğun duygusal taleplere maruz kalan ve sürekli diğer insanlarla yüz yüze çalışmak durumunda olan kişilerde görülen fiziksel bitkinlik, uzun süreli yorgunluk, çaresizlik ve umutsuzluk duygularının, yapılan işe, hayata ve diğer insanlara karşı olumsuz tutumlarla yansıması ile oluşan bir sendromdur.

İsterseniz yine bir hayali kahramanın üzerinden anlatmaya çalışalım tükenmişliği.

Bay E; büyük bir bankada çalışan, evli, iki çocuklu bir memurdur. Bu yıl, meslekteki 15. yılını tamamladı.

Çalışmaya başladığı ilk yılları düşündü Bay E. :

Fazlasıyla bir mutluluk halindeydi. Okulu bitirip askerliğini tamamladıktan hemen sonra girmişti bu işine. Her şeyin üstesinden gelebileceğine inanıyordu. Mesleki beklentisi her yeni başlayan gibi yüksekti. İşine düzenli gidip gelmekte, verilen her işi mükemmel bir şekilde tamamlamaktaydı. İşini her şeyden çok seviyor, uzun mesailer ona vız geliyordu. İş yerindeki çekişmeler, çatışmalar, gerginlikler onu hiç etkilemiyor gibiydi. Nasıl olduysa bu arada, şimdi karısı olan kadınla tanışmış, evlenmiş; ancak balayını yarıda keserek bankanın önemli müşterilerinden biri olan Z firmasının halledilmesi gereken bir işi için bankaya dönüş yapmak zorunda bırakılmıştı. Dört yıl içinde iki çocuğu da olmuştu Bay E.nin.

Yıllar acımasızca akıp gidiyordu. Bay E. her günü bir öncekinin aynısı gibi yaşadığının yavaş yavaş farkına varmaya başlamıştı. Evdeki kimi sorunlar, büyüyen çocuklarının beklentileri, iş yerindeki zorunluluklarla birleşince bu durumdan rahatsızlığı gün geçtikçe artıyordu. Bir şeylerin ters gittiğinin farkındaydı, ama parçaları bir türlü birleştiremiyordu. Yaşamının tek amacı işi miydi? Çocukların en önemli günlerinde yanlarında olamadığı için çok üzüldüğü günleri hatırlamış; karısının gün geçtikçe kendisinden uzaklaştığını acıyla kavramaya başlamıştı. Eskisi gibi bir arada da olamıyorlardı.

Bir gün, müdürüne gidip üzerindeki iş yükünü azaltmasını, bazı işleri diğer arkadaşlarına bölüştürmesini istemişti. Müdürü onun gibi değerli ve çalışkan bir elemanı olduğu için ne kadar şanslı olduğunu anlatmış Bay E.ye. Kendisinin en güvendiği çalışanı olduğunu da eklemiş sözlerine. Onun her işin üstesinden gelebileceğini, diğer arkadaşlarının da en az kendisi kadar çalıştıklarını, bankanın şu aralar yeni eleman istihdam edemeyeceğini de üzerine basa basa söylemişti Bay E.ye.

Bu durumu müdürü ile paylaştığı duyulunca iş yerindeki arkadaşları ona tavır aldılar . Üstelik uzun zamandır beklediği terfi de bir başka arkadaşına verilmişti.

İnsanları, sistemi ve olumsuz çalışma koşullarını değiştiremeyeceğini anlayan Bay E. yoğun endişeye kapıldı. İçine kapandı, uykuları kaçmaya başladı. Arkadaşları ile daha az görüşür, daha az konuşur oldu. Yemeden,içmeden kesildi.

Çok derin bir umutsuzluğun, inançsızlığın ve duygusal bir kopmanın içerisindeydi artık. Ne yaparsa yapsın kafasındaki düşünceleri uzaklaştıramıyordu. Mesleğini sadece sosyal güvence ve ekonomik nedenlerden dolayı yapmaya başlamış ve bundan artık hiçbir zevk almıyordu. Mesleği kendini gerçekleştirme ve doyum alanı olmaktan çok, sıkıntı ve mutsuzluk veren bir alan haline gelmişti. Müşterilerine olan ilgisini de kaybetmişti.

Bay E., tükenmişliğin birinci aşaması olan “Duygusal Tükenmişlik” değimiz durumu yaşamaktadır. Tüm duygusal kaynaklarını tüketmiş ve enerjisi azalmıştır. Duygusal olarak tükenmiş birey, yorgundur ve duygusal olarak yıpranmış hissetmektedir. Enerji noksanlığı ve tüm duygusal kaynaklarının tükendiğini düşünmesi, hizmet sunduğu bireylere eskisi gibi verici ve sorumlu davranmamasına neden olur. Gerginliği sürekli artmaktadır ve yoğun bir engellenmişlik duygusu yaşamaktadır.

Sırada “Duyarsızlaşma” vardır. Birey hizmet sunduğu kişilere karşı negatif ve katı bir tutum takınır. Yaptığı işe tepkisizleşmeye başlamıştır. Kişi meslektaşlarına karşı alaycı bir tutum takınmaya başlar.

Diğer insanların sorunlarını çözmede kendini güçsüz ve yetersiz hisseden kişi bundan dolayı oluşan duygusal yükü hafifletmek için kaçmayı tercih eder. Dolayısıyla diğer insanlarla anlamlı ilişkiler kurmaktan kaçınır.

Tükenmişliğin son aşaması ise, “Kişisel Başarı Noksanlığı”dır. Kişi başkalarına yansıttığı olumsuz düşünceleri kendisine de çevirmeye başlar, kendini suçlu hisseder. Hizmet sunduğu bireylere karşı yetersiz olduğuna dair bir duygu geliştirir. Sonunda kendisiyle ilgili olarak ulaştığı sonuç başarısız olduğu yönündedir. Kendilerini inandırdıkları bu durumdan çıkmak için ne kadar uğraşırlarsa uğraşsınlar kurtulamayacaklarını düşünürler.

Tükenmişlik Sendromu,  baş edilemediğinde, önlemler alınamadığında sonuçları çok yıkıcı olabilecek bir belirtiler bütünüdür. Yukarıda da belirttiğim gibi artık bir hastalık olarak da tanımlanmaktadır.

Peki, bununla nasıl baş edeceğiz?

Onu da bundan sonraki yazımızda anlatalım.

Daha mutlu bir yaşamın anahtarının içimizde olduğunu söyleyerek bin sevgi ve saygıyla bitirelim yazımızı.
Konuk yazarımıza dair bilgi için tıklayınız

Kaynaklar:

•   DİŞ HEKİMLERİNİN MESLEKİ TÜKENMİŞLİKLERİNİN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNE GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ: HATAY ÖRNEĞİ, Yayınlanmamış Klinik Psikoloji  Doktora Tezi (2018) , Dt. Seyfettin BABAT
•   TÜKENMİŞLİK SENDROMU AKADEMİSYENLER ÜZERİNDE BİR UYGULAMA (GOÜ Örneği),  Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 10 / 2 (2008). 69-96, Doç.Dr.Kadir ARDIÇ, Arş.Gör. Sema POLATCI